Paluch koślawy – leczenie i operacja
Leczenie operacyjne palucha koślawego
Leczenie operacyjne, według danych z literatury, jest w chwili obecnej jedyną skuteczną metodą korekcji palucha koślawego. Istnieje ponad 150 metod operacyjnych haluksów. Większość z nich ma obecnie znaczenie historyczne. Powszechnie stosowanych jest około dwudziestu. Wybór odpowiedniej z nich zależy od rodzaju deformacji, obrazu radiologicznego, objawów klinicznych oraz wieku i oczekiwań pacjenta. Kluczową rolę odgrywa tu także doświadczenie, umiejętności i preferencje chirurga oraz możliwości techniczne szpitala, w którym przeprowadzana jest operacja.
Nie istnieje jedna uniwersalna i “najlepsza” procedura do leczenia tego schorzenia (palucha koślawego). Operacje palucha koślawego nie są również, wbrew potocznym opiniom, małymi zabiegami, a wyniki leczenia tej deformacji ściśle zależą od doświadczenia całego zespołu terapeutycznego (chirurg stopy, fizjoterapeuta, podolog, pielęgniarka operacyjna).
Zdjęcie: Operacja palucha koślawego
Zabieg operacyjny jest jedynie jednym z elementów terapii palucha koślawego. Niezmiernie ważne jest również prawidłowe wykonywanie opatrunków, nauka bezpiecznego obciążania operowanej kończyny w odpowiednio dobranym obuwiu oraz pooperacyjna rehabilitacja, a zwłaszcza terapia manualna dopasowana do rodzaju wykonanej procedury.
Kwalifikacja do leczenia palucha koślawego
Kwalifikacja do leczenia operacyjnego odbywa się na podstawie badania klinicznego stóp na stojąco oraz w odciążeniu. Dodatkowo w każdym przypadku należy wykonać zdjęcie RTG w pozycjach przednio-tylnej (AP), bocznej oraz skośnej w pełnym obciążeniu. Rzadko konieczne są inne badania dodatkowe.
Leczenie operacyjne jest w chwili obecnej jedyną skuteczną metodą korekcji palucha koślawego
Istnieje wiele różnych technik i typów operacji palucha koślawego
W obecnie stosowanych technikach najczęściej pacjent wychodzi ze szpitala następnego dnia po operacji
Typy operacji palucha koślawego
W leczeniu palucha koślawego zastosowanie znajduje kilka podstawowych typów operacji. Są to:
- zabiegi na tkankach miękkich,
- bunionektomia,
- osteotomie (czyli przecięcia kości),
- artrodezy (usztywnienia stawów).
Dodatkowo większość z podanych technik można wykonać sposobem klasycznym lub miniinwazyjnym, przez bardzo niewielkie nacięcia skóry. Często w czasie jednego zabiegu wykonuje się kilka, a nawet kilkanaście procedur operacyjnych z różnych grup. Poniżej przedstawione są najczęściej stosowane techniki.
W paluchu koślawym dochodzi do zaburzenia równowagi mięśniowej. Stąd deformacja ta ma zawsze tendencję do postępowania. Postęp schorzenia może odbywać się w różnym tempie.
Zwykle haluksy występują w obu stopach, chociaż początek występowania deformacji pomiędzy stopami może dzielić wiele lat. Pierwsze objawy mogą mieć miejsce nawet w dzieciństwie, chociaż zwykle choroba pojawia się w wieku dorosłym.
Pamiętaj!
Stabilne, nowoczesne implanty oraz poprawa technik operacyjnych sprawiły, że możliwe jest leczenie operacyjne haluksów w obu stopach w trakcie jednej operacji. Wyniki tego leczenia są również znacznie lepsze, niż kilkanaście lat temu.
Operacja typu
Uwolnienie tkanek miękkich stawu MTP I
Wraz z rozwojem deformacji o typie paluch koślawy tkanki miękkie po bocznej stronie stawu ulegają przykurczeniu. Dotyczy to zarówno torebki stawowej, jak i więzadła śródstopno-trzeszczkowego, a także ścięgna mięśnia przywodziciela palucha. Wynika to z nieprawidłowego ustawienia palucha w stawie MTP I oraz działania długiego prostownika i zginacza palucha.
Uwolnienie tkanek miękkich stosowane jest w większości przypadków korekcji palucha koślawego.
Polega ono na przecięciu więzadła śródstopno-trzeszczkowego oraz odcięciu przyczepu ścięgna mięśnia przywodziciela palucha. Stosuje się do tego dodatkowe cięcie grzbietowe między paluchem a palcem drugim.
Trudniejsze technicznie, ale w doświadczonych rękach możliwe, jest wykonanie tego zabiegu również przez dostęp operacyjny od strony przyśrodkowej bez konieczności dodatkowego nacięcia tkanek miękkich.
Operacja typu
Bunionektomia
Jest również jednym z elementów korekcji palucha koślawego. Nie jest stosowana jako izolowana procedura. Zabieg polega na usunięciu tkanki kostnej okolicy przyśrodkowej głowy pierwszej kości śródstopia wraz z nadmiarem torebki stawowej stawu MTP I. Dodatkowo można wyciąć wytworzoną w okolicy przyśrodkowej kaletkę.
Warto zauważyć, iż w badaniach klinicznych potwierdzono, że w paluchu koślawym nie dochodzi do poszerzenia głowy pierwszej kości śródstopia. Z tego powodu wykonanie samej bunionektomii, jako formy leczenia palucha koślawego najczęściej nie jest skuteczne.
Operacja typu
Skrócenie torebki stawowej po stronie przyśrodkowej
To również jedynie element skomplikowanego zabiegu operacyjnego, jakim jest leczenie palucha koślawego. W trakcie rozwoju deformacji przyśrodkowa część głowy pierwszej kości śródstopia napiera na torebkę stawową. Powoduje to jej ścieńczenie oraz poszerzenie.
Aby przywrócić prawidłowy jej kształt, po wykonaniu innych procedur wycina się nadmiar torebki stawowej w okolicy głowy pierwszej kości śródstopia. Dodatkowo w specjalny sposób zakładając szwy poprawia się ustawienie palucha w stawie śródstopno-palcowym.
Nowoczesne metody leczenia
palucha koślawego
Tytanowe implanty
Brak konieczności założenia gipsu
Krótki okres rekonwalescencji
Operacja typu
Osteotomie pierwszej kości śródstopia
Osteotomia to przecięcie kości wykonane w odpowiednim miejscu przy pomocy specjalnej, precyzyjnej piły. W leczeniu palucha koślawego najczęściej dokonuje się osteotomii pierwszej kości śródstopia. Można to zrobić w jej odcinku proksymalnym, środkowym (trzon) i dystalnym, czyli podgłowowym.
Im dalej w kierunku palców wykonana jest osteotomia tym potencjalnie mniejsze możliwości korekcji deformacji, ale większa stabilność. Zatem w przypadku deformacji średnio zaawansowanych, korekcję można wykonać przy pomocy osteotomii trzonu oraz osteotomii podgłowowych. Bardzo zaawansowane deformacje wymagają osteotomii przypodstawnych lub zupełnie innych procedur operacyjnych.
Dostęp operacyjny wykonuje się najczęściej od okolicy przyśrodkowej lub grzbietowej stopy. Po odpowiednim przecięciu kości stabilizuje się odłamy do czasu ich zrostu. Do stabilizacji używa się różnych implantów takich jak np. druty Kirschnera, wkręty, płytki.
Do najczęściej stosowanych osteotomii należą:
- osteotomia Scarf
- osteotomia Chevron
Pozwalają one na trójpłaszczyznową korekcję deformacji, a więc nie tylko poprawę koślawego ustawienia palucha, ale również niewielkie skrócenie pierwszej kości śródstopia oraz jej obniżenie zapobiegające ewentualnej metatarsalgii. Ich stabilizację wykonuje się dzięki specjalnym kaniulowanym, wykonanym z tytanu wkrętom pozwalającym na kompresję między odłamami. Ich użycie pozwala na szybkie rozpoczęcie pełnej rehabilitacji co umożliwia zapewnienie optymalnego wyniku leczenia palucha koślawego.
Operacja typu
Osteotomie paliczka podstawnego palucha
Ich celem jest dodatkowe doprostowanie palca, po uprzednio wykonanej korekcji pierwszej kości śródstopia. Najbardziej znaną jest osteotomia Akin, która polega na wycięciu klinu w okolicy przyśrodkowej podstawy lub okolicy podgłowowej paliczka proksymalnego. Następnie stabilizuje się ją za pomocą wkrętów, drutów Kirschnera, klamry kostnej lub szwu.
Osteotomię tą można wykonać również jako procedurę izolowaną na przykład w leczeniu palucha koślawego międzypaliczkowego.
Operacja typu
Usztywnienie stawu śródstopno-paliczkowego palucha
W niektórych sytuacjach najczęściej przy długo trwającej deformacji koślawej palucha lub występowaniu zmian zwyrodnieniowych stawu MTP I nie ma możliwości przywrócenia poprawnej funkcji stawu. Wówczas procedurą z wyboru jest wykonanie usztywnienia stawu śródstopno-paliczkowego palucha. Zabieg ten polega na usunięciu osteofitów okołostawowych oraz pozostałej, najczęściej bardzo zniszczonej chrząstki stawowej tego stawu. Następnie pierwszą kość śródstopia i paliczek podstawny palucha ustawia się w odpowiedni sposób i zespala razem. Według literatury najlepszym sposobem stabilizacji jest użycie wkrętu ciągnącego oraz grzbietowej płytki blokowanej. Staw pozostaje nieruchomy, jednakże nie przeszkadza to pacjentom w funkcjonowaniu.
Odpowiednie ustawienie pozwala na prawidłowe przetaczanie stopy, a część ruchu przejmują okoliczne stawy to jest śródstopno-klinowaty i międzypaliczkowy palucha. Ta operacja palucha koślawego ma bardzo dobre długotrwałe wyniki kliniczne i wysoki odsetek zadowolenia pacjentów, potwierdzone wieloma publikacjami naukowymi. Pewną wadą techniki jest brak możliwości noszenia butów na obcasie i uprawiania niektórych sportów, takich jak na przykład narciarstwo biegowe.
Operacja typu
Usztywnienie stawu klinowato-śródstopnego palucha
W tej metodzie koślawość palucha koryguje się na poziomie stawu klinowato-śródstopnego. Jest to dość duża i trudna technicznie metoda stanowczo niepolecana chirurgom z małym doświadczeniem.
Wskazaniem do jej zastosowania jest bardzo zaawansowana deformacja u pacjentów młodych lub w średnim wieku, u których dodatkowo staw klinowato-śródstopny jest niestabilny.
Operację wykonuje się najczęściej z dostępu grzbietowego lub przyśrodkowego. Po dotarciu do stawu klinowato-śródstopnego usuwa się chrząstkę stawową, a końce kości ustawia się w taki sposób, żeby skorygować deformację.
Ważne jest odpowiednie, stabilne zespolenie końców kostnych. Najczęściej dokonuje się tego za pomocą wkrętów ciągnących i płytki blokowanej. Dodatkowo w każdym przypadku konieczne są procedury na tkankach miękkich.
Techniki miniinwazyjne
W ich przypadku nie dokonuje się typowych nacięć skóry i tkanki podskórnej. Dzięki specjalnym urządzeniom oraz szybkoobrotowym wiertłom poprzez niewielkie nacięcia tkanek miękkich wykonuje się precyzyjne przecięcia kości. Kiedyś nie dokonywano stabilizacji odłamów. W obecnie stosowanych technikach w większości przypadków (zwłaszcza przy przecinaniu pierwszej kości śródstopia) dodatkowo stabilizuje się odłamy kostne zapobiegając mikroruchom i w ten sposób zmniejszając liczbę powikłań. Do najczęściej stosowanych metod należą MICA (ang. Minimally Invasive Chevron Akin) oraz PERC (ang. Percutaneous Chevron).
Techniki te są bardzo trudne technicznie, wymagają dużego doświadczenia w chirurgii stopy oraz odpowiedniego sprzętu takiego jak precyzyjne, niewielkich rozmiarów wiertarki, specjalny aparat rentgenowski służący do bieżącej kontroli linii cięcia oraz odpowiednich, rzadko spotykanych implantów.
Tak jak w przypadku innych schorzeń stopy ważne jest, aby w trakcie jednej operacji skorygować wszystkie objawowe deformacje. Często zatem dana operacja składa się nie tylko z korekcji palucha koślawego, ale również procedur poprawiających ustawienie palców czy zmniejszających płaskostopie poprzeczne.
Postępowanie pooperacyjne
W obecnie stosowanych technikach najczęściej pacjent wychodzi ze szpitala następnego dnia po operacji palucha koślawego w specjalnie założonym opatrunku.
Możliwe jest również obciążanie operowanej stopy w specjalnie dobranym obuwiu pooperacyjnym, którego pacjent używa przez następne 5-6 tygodni.
Stabilne, nowoczesne implanty oraz poprawa technik operacyjnych sprawiły, że możliwe jest leczenie operacyjne obu stóp w trakcie jednej operacji. Wyniki tego leczenia są również znacznie lepsze, niż kilkanaście lat temu.
Dlaczego warto zdecydować się na operację palucha koślawego?
Paluch koślawy zawsze jest deformacją postępującą. Nie ma możliwości zahamowania lub wyleczenia deformacji metodami nieoperacyjnymi.
Dzięki wiedzy, doświadczeniu i zaangażowaniu całego personelu jesteśmy w stanie zapewnić Naszym Pacjentom opiekę na każdym etapie procesu leczniczego, na najwyższym, światowym poziomie.
Zabieg pomoże natomiast zmniejszyć dyskomfort, poprawić wygląd stopy, ale przede wszystkim zahamować i wyleczyć schorzenie.