Palec młotkowaty
Deformacja młotkowata – co to jest?
Palce II-V stopy pomimo stosunkowo niewielkiej wielkości w stosunku do wielkości całej stopy odgrywają dość znaczącą rolę. Dają dodatkowe podparcie wpływając na zachowanie równowagi. Podczas chodu mają również znaczenie w prawidłowym wybiciu się z przodostopia. W obrębie palców stopy występują różne deformacje.
W literaturze anglosaskiej wyróżnia się trzy główne rodzaje deformacji:
- palec szponiasty polegający na zagięciu podeszwowym zarówno w obrębie stawu międzypaliczkowego bliższego oraz dalszego
- palec młotkowaty polegający na zagięciu grzbietowym w stawie śródstopno-palcowym oraz podeszwowym w obrębie stawu międzypaliczkowego bliższego i grzbietowym zagięciu w obrębie stawu międzypaliczkowego dalszego
- palec młoteczkowaty polegający na podeszwowym zagięciu w stawie międzypaliczkowym dalszym
Zdjęcie: Paluch koślawy i palce młotkowate
Deformacje
W literaturze polskiej zazwyczaj nie wyróżniamy deformacji szponiastej. Nazwa palec młotkowaty obejmuje zarówno deformację szponiastą, jak i właściwą deformacją młotkowatą. Najczęściej deformacja dotyczy palca II i III, rzadziej IV i V.
Deformacja korektywna
gdy palec daje się wyprostować
Deformacja niekorektywna
gdy deformacja jest utrwalona
Zdjęcie: Palec młotkowaty
Przyczyny powstawania deformacji młotkowatej
W obrębie każdego palca (poza V) możemy wyróżnić dwa mięśnie zginacze oraz dwa mięśnie prostowników – są to mięsień zginacz krótki oraz mięsień zginacz długi, oraz mięsień prostownik krótki, oraz mięsień prostownik długi. Zaburzenie równowagi pomiędzy mięśniami krótkimi oraz długimi będzie prowadziło do powstania deformacji młotkowatej.
Przyczyny powstawania deformacji młotkowatej są wieloczynnikowe. Mogą to być przyczyny zewnętrzne, gdzie w wyniku ucisku na palec dochodzi do jego deformacji, a wtórnie do powstania zaburzeń równowagi pomiędzy mięśniami. Mogą to być również czynniki wewnętrzne, które pierwotnie wpływają na zaburzenie równowagi mięśniowej i wtórnie na powstanie deformacji. Niezależnie od pierwotnej przyczyny raz rozpoczęta deformacja zazwyczaj nieuchronnie postępuje wraz z upływem czasu.
- Spychanie palca przez paluch koślawy,
- nadmierna długość palca II i III w stosunku do palucha i zaginanie palców w obuwiu,
- nieprawidłowe obuwie (za małe lub o bardzo wąskich noskach),
- przeciążenia przodostopia wywołane płaskostopiem poprzecznym,
- choroby zapalne np. reumatoidalne zapalenie stawów,
- choroby neurologiczne (niedowłady, choroba Charcot-Marie-Tooth),
- skłonności rodzinne,
- przebyte urazy,
- idiopatyczne (nieznane).
Zdjęcie: Spychanie palca II przez paluch koślawy
Zdjęcie: Nadmierna długość palca II, III
Najczęściej deformacja dotyczy palca II i III
Zaawansowany palec młotkowaty może prowadzić finalnie do zwichnięcia stawu
śródstopno-palcowego
Zaawansowane deformacje palców młotkowatych często są bolesne
Objawy
Niewielkie deformacje młotkowate palców często nie powodują żadnych dolegliwości bólowych, większe deformacje często są bolesne. Dolegliwości spowodowane są bolesnym konfliktowaniem z obuwiem oraz zaburzeniami obciążania stopy.
Obcieranie (uciskanie) tkanek w okolicy grzbietowej strony stawu międzypaliczkowego bliższego w wyniku konfliktowania z obuwiem. Przy dłużej trwającej deformacji często w tym miejscu powstaje przewlekły nagniotek. Może również dojść do powstania obtarcia, odleżyny, a nawet przewlekłej rany. Taki stan jest szczególnie niebezpieczny, gdyż grozi powstaniem stanu ropnego.
Palec młotkowaty powoduje dociskanie głowy kości śródstopia do podłoża – może to prowadzić do przeciążenia tkanek pod głową kości śródstopia i powstawania bólu (metatarsalgia).
Zaawansowany palec młotkowaty może prowadzić finalnie do zwichnięcia stawu śródstopno-palcowego. Zazwyczaj wiąże się to z wystąpieniem bardzo silnych dolegliwości bólowych pod głową kości śródstopia.
Bolesny odcisk na czubku palca w wyniku uderzania nim (a nie opuszkiem) o podłoże.
Deformacja młotkowata może prowadzić do uszkodzenia (naderwania) podeszwowej części torebki stawu śródstopno-palcowego (uszkodzenie płytki podeszwowej).
Palec młotkowaty może powodować pociąganie nerwu palcowego wspólnego i wywoływać neuralgię Mortona.
Rozpoznanie deformacji młotkowatej
Rozpoznanie jest łatwe i polega przede wszystkim na obejrzeniu stopy oraz zbadaniu manualnym. Należy zbadać ruchomość w stawie śródstopno-palcowym, bolesność w rzucie głowy kości śróstopia i płytki podeszwowej, stabilność stawu śródstopno palcowego. Następnie sprawdzamy obecność metatarsalgii i neuralgii Mortona. Należy określić bolesne miejsca w obrębie palca oraz typ deformacji (korektywna/niekorektywna).
Z badań dodatkowych należy wykonać prześwietlenie RTG na stojąco w projekcji AP i bocznej. Inne badania standardowo nie są konieczne. W sytuacjach nietypowego bólu można się posiłkować innymi badaniami (RM, TK, USG).
Zdjęcie: RTG palec młotkowaty
Nowoczesne metody leczenia
Tytanowe implanty
Brak konieczności założenia gipsu
Krótki okres rekonwalescencji
Leczenie deformacji młotkowatej
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na używane obuwie – powinno być dostatecznie obszerne, z miękką cholewką. Można spróbować ortez dostępnych w sklepach ze sprzętem ortopedycznym.
Uogólniając, można je podzielić na dwie grupy:
- aparaty mające w założeniu prostować palec – mogą zmniejszać deformację pod warunkiem, że jest ona korektywna. Ortezy te nie leczą deformacji, tzn po zdjęciu aparatu palec dalej będzie zdeformowany
- osłonki zakładane w celu ochrony zdeformowanego palca przed ocieraniem o obuwie
Dlaczego warto zdecydować się na
operację palca młotkowatego?
Deformacja młotkowata może prowadzić do uszkodzenia (naderwania) podeszwowej części torebki stawu śródstopno-palcowego (uszkodzenie płytki podeszwowej).
Zaawansowany palec młotkowaty może prowadzić finalnie do zwichnięcia stawu śródstopno-palcowego.