Haluksy, potocznie zwane paluchami koślawymi, to problem estetyczny, ale przede wszystkim – ortopedyczny, na który częściej narażone są kobiety niż mężczyźni. U jego podłoża leżą zmiany zwyrodnieniowe w stawach stóp. Niezależnie jednak od przyczyny, która doprowadziła do powstania haluksów, deformacje te trzeba leczyć, gdyż mogą utrudnić, a nawet uniemożliwić chodzenie.

Haluks to skutek zmian, jakie powstają w stawie łączącym śródstopie z paliczkiem bliższym palucha stopy. Wskutek tego paluch zaczyna wykrzywiać się w kierunku drugiego palca stopy, a z czasem może się podwijać pod niego lub nakładać na jego powierzchnię.

Haluksy – poważny problem społeczny

Paluchy koślawe najczęściej notowane są u seniorów, ale zmagają się z nimi również dużo młodsze osoby, także te, które dopiero stoją u progu dorosłego życia. Szacuje się, że paluchy koślawe ma prawie co czwarta osoba w wieku 18-65 lat i 36% populacji seniorów powyżej 65 r. życia [1].

Z tym bolesnym stanem chorobowym boryka się zatem spora część społeczeństwa. Zdecydowanie częściej kobiety niż mężczyźni, bo po pierwsze – układ mięśniowo-więzadłowo-stawowy w stopach przedstawicielek płci pięknej jest z natury słabszy niż u mężczyzn, a po drugie – panie kochają buty na obcasie i z wąskimi noskami.

Nieodpowiednie obuwie główną przyczyną haluksów?

Nieodpowiednie buty faktycznie są odpowiedzialne za sporą część przypadków pojawienia się palucha koślawego. Noga w wąskich szpilkach wygląda wprawdzie elegancko i powabnie, ale stopa cierpi, gdyż zaburzona zostaje biomechanika działania układu kostno-stawowego w tym obszarze.

m.in. wzrostem ciśnienia w głowach kości śródstopia i ograniczeniem ruchu w pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym [2]. Negatywnym rezultatem nacisku i ograniczenia ruchu są stany zwyrodnieniowe w tym stawie, co ostatecznie prowadzi do powstania haluksa.

Co jeszcze powodują haluksy?

Nieodpowiednie buty to tylko jedna z przyczyn pojawiania się paluchów koślawych. Deformacje te mogą być też spowodowane przez uraz palucha, chorobę reumatyczną, czy być wynikiem wrodzonych nieprawidłowości rozwojowych.

Mogą też rozwijać się na podłożu genetycznych predyspozycji – haluksy obserwuje się często u bliźniaków oraz w kolejnych pokoleniach w jednej rodzinie (jest to szczególnie wyraźne w odniesieniu do kobiet). Pojawieniu się palucha koślawego sprzyja też wielogodzinne stanie, szczególnie bez ruchu i w butach na wysokim obcasie.

Haluksy i nieprzyjemne objawy

Haluksy nie rozwijają się z dnia na dzień, gdyż stany zwyrodnieniowe w stawach tworzą się i pogłębiają latami. Początkowo zmiany nie dają żadnych objawów. Z czasem mogą pojawić się zaczerwienienia, obrzęk, stany zapalne, wysięk i ból – nasilony m.in. przez opisane wyżej zachodzenie palucha na lub pod sąsiednie palce stopy. Wraz z powiększaniem się haluksa dochodzi do poszerzenia obszaru śródstopia, co utrudnia noszenie butów z wąskimi noskami, a deformacje ortopedyczne i podwijanie się palucha stopy prowadzą do coraz większych problemów z chodzeniem. W zaawansowanym stadium choroby stopa przyjmuje charakterystyczny wygląd:

• paluch jest tak silnie wygięty w kierunku pozostałych palców, że optycznie wydaje się być najdłuższym palcem w stopie (fizjologicznie najdłuższy powinien być palec drugi);
• na wewnętrznym boku stopy widoczna jest narośl w okolicy stawu łączącego paluch z resztą stopy – narośl boli, utrudnia noszenie obuwia, bywa zaczerwieniona i zmieniona zapalnie.

Haluksy – leczenie to nie tylko operacja

Operacja haluksów to tylko jedna z metod leczenia. Przeprowadza się ją, kiedy deformacji w stopie nie można wyleczyć, stosując metody zachowawcze. To zabieg radykalny, trwale poprawiający wygląd i funkcjonalność stopy, okupiony jednak czasowym unieruchomieniem.

Zgodnie z rekomendacjami specjalistów, zanim podejmie się interwencję operacyjną, należy zastosować leczenie nieinwazyjne z wykorzystaniem odpowiednich butów, wkładek, szyn korekcyjnych, nakładek na haluksy, lub stosując fizjoterapię, kinesiotaping oraz ćwiczenia na haluksy.

Koślawe paluchy mogą poważnie utrudnić życie, a ból przy każdym stąpnięciu (lub tylko próbie stąpnięcia) bywa dotkliwy. Dlatego haluksom należy przede wszystkim zapobiegać – nosząc odpowiednie, wygodne dla stóp obuwie oraz podejmując leczenie zachowawcze, kiedy pojawią się pierwsze symptomy wskazujące na rozwój stanów zwyrodnieniowych. Zaniedbanie profilaktyki to poważny błąd. Tak samo, jak lekceważenie pierwszych objawów i leczenia nieinwazyjnego.

[1] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/acr.23154

[2] https://academic.oup.com/biomedgerontology/article/71/12/1682/2513750