Chora chrząstka i wydatne osteofity (wyrośla kostne) w sąsiedztwie niedomagającego stawu, a do tego odczuwanie bólu i sztywności stawu w paluchu – tak w największym skrócie można scharakteryzować objawy towarzyszące paluchowi sztywnemu. W leczeniu tej choroby stóp, z łaciny zwanej hallux rigidus, wykorzystuje się metody nieinwazyjne i operacje haluksów.

Paluch sztywny to przypadłość nacechowana tym, że, niestety, sama nie mija. Mało tego – ma wyraźne tendencje do pogłębiania się. Dlatego leczenie tego typu halluksa jest konieczne.

Metodę terapeutyczną dobiera się od stopnia zaawansowania choroby oraz oczekiwań pacjenta. Leczenie haluksów objawiających się sztywnością lepiej podjąć jak najszybciej, gdyż wówczas ryzyko, że trzeba będzie przeprowadzić zabiegi chirurgiczne, jest dość małe. Oczywiście, jeśli to konieczne lub ortopeda uzna, że od leczenia nieinwazyjnego w konkretnym przypadku lepsza będzie operacja haluksa, wówczas także w niezbyt zaawansowanych przypadkach palucha sztywnego warto taką terapię wdrożyć. Ale po kolei…

Nieinwazyjne leczenie palucha sztywnego

Nieinwazyjne procedury wycelowane w leczenie palucha sztywnego mają za zadanie zlikwidować (a przynajmniej zdecydowanie zmniejszyć) odczuwanie bólu i trudność podczas poruszania się oraz zatrzymać/spowolnić pogłębianie się dolegliwości. W tym celu nieinwazyjne terapie palucha sztywnego opierają się na:

• odciążeniu niedomagającego stawu i stopy, co osiąga się poprzez stosowanie ortez, które zastosowane czasowo ułatwiają chodzenie, gdyż ograniczają ruchy, które powodują ból podczas poruszania się – chory chodzi w specjalnie dopasowanych butach, najczęściej o sztywnej podeszwie a także o łódkowatym kształcie;
• działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym – z wykorzystaniem niesteroidowych leków przeciwbólowych (na receptę lub bez niej), także w formie zastrzyków podawanych bezpośrednio w okolicę chorego palucha. Ulgę w bólu i poprawę komfortu życia mogą przynieść także trafnie dobrane zabiegi rehabilitacyjne, takie jak np. jonoforeza, krioterapia czy zabiegi z zastosowaniem pola magnetycznego.

Kwasem hialuronowym i osoczem w paluch sztywny?

To ryzykowny pomysł, choć na pewno kuszący – z uwagi na atrakcyjnie przedstawiane w mediach korzyści wynikające ze stosowania kwasu hialuronowego i osocza bogatopłytkowego (osocze PRP) w zabiegach ortopedycznych. Rezultatem działania każdej z tych dwóch substancji, podanych poprzez iniekcję bezpośrednio w obręb chorego stawu, miałaby być regeneracja uszkodzonych tkanek.

Ponieważ jednak w fachowej literaturze medycznej nie ma doniesień, które potwierdzałyby taką skuteczność terapeutyczną wstrzykiwań z wymienionych składników w odniesieniu do palucha sztywnego, w naszej Poradni Chorób Stopy metoda ta  nie jest stosowana.

Operacje hallux rigidus – ratunek nie tylko dla beznadziejnych przypadków

Operacje palucha sztywnego wdraża się tam, gdzie postęp choroby jest już zauważalny, a dyskomfort i ból na tyle poważne, że nie da się ich zlikwidować czy zmniejszyć metodami nieinwazyjnymi.

Możliwości inwazyjnego leczenia jest sporo, a wybór konkretnej metody w  Poradni Chorób Stopy w Warszawie zawsze jest poprzedzony dogłębną analizą przypadku i stopnia zaawansowania schorzenia. Leczenie chirurgiczne palucha sztywnego wiąże się z wykonaniem jednej z następujących operacji:

• cheilektomia;
• osteotomie (m.in. osteotomia Moberga czy skracające kość I śródstopia);
• artrodeza;
• endoprotezoplastyka;
• implantacja z wykorzystaniem wszczepu Cartiva.

W niektórych przypadkach palucha sztywnego można też stosować operację Keller Brandesa, ale z uwagi na sporą liczbę powikłań decyzja o zastosowaniu tej metody leczenia zapada bardzo rzadko. Jej zaletą jest mała inwazyjność; wadą – wspomniane powikłania.

W przeciwieństwie do wymienionych wyżej wątpliwych profitów z wdrożenia kwasu hialuronowego i osocza bogatopłytkowego, korzyści ze stosowania operacji hallux rigidus są wymierne – potwierdzają to wyniki badań naukowych. W jednym z nich – z 2003 r. – wykazano, że przeprowadzenie cheilektomii u aż 95% poddanych temu zabiegowi pacjentów przyniosło efekt w postaci złagodzenia bólu i poprawy funkcjonalności stopy [1]. Tak wysoki wynik potwierdza, że cheilektomia jako operacja palucha sztywnego nieprzypadkowo cieszy się pozytywną opinią u chirurgów ortopedów i jest jednym z najczęściej stosowanych inwazyjnych zabiegów terapeutycznych w tej przypadłości. W tym samym badaniu potwierdzono też bardzo wysoką skuteczność leczniczą operacji typu artrodeza. Zabieg ten również likwidował ból i poprawiał funkcjonowanie stopy.

[1]https://journals.lww.com/jbjsjournal/Abstract/2003/11000/Hallux_Rigidus__Grading_and_Long_Term_Results_of.3.aspx