Paluch sztywny, czyli hallux rigidus, nie jest schorzeniem kości stóp. To choroba zwyrodnieniowa stawu – na dodatek tego samego, który jest przyczyną dolegliwości w paluchu koślawym. Jednak choć konsekwencją nieleczonego palucha sztywnego może być – podobnie jak przy haluksach – problem z chodzeniem czy założeniem obuwia, to hallux rigidus jest zupełnie innym schorzeniem stóp.

Hallux oznacza paluch, czyli największy palec u stopy; rigidus – to w tłumaczeniu z łaciny sztywny. Dolegliwości związane z hallux rigidus, czyli paluchem sztywnym, zaczynają się niewinnie. Zlekceważone, mogą wyłączyć z normalnego funkcjonowania.

Paluch sztywny – niewinne złego początki

Ból i obrzęk oraz towarzyszący im stan zapalny stawu, który łączy paluch ze śródstopiem (pierwszy staw śródstopno-paliczkowy zwany w skrócie z j. ang. MTP I), najczęściej nie są kojarzone od razu z hallux rigidus. Tymczasem mogą to być jedne z pierwszych objawów tego schorzenia. Tak samo, jak problemy z przykucaniem czy bieganiem oraz sztywność odczuwana w paluchu podczas jego obciążania codziennymi czynnościami.

Z czasem ból może pojawić się podczas spoczynku – również ze strony biodra czy dolnej części pleców wskutek konieczności zmiany sposobu stąpania. Nasilający się stan zwyrodnieniowy stawu w stopie wymusi w dalszej kolejności utykanie i doprowadzi do tego, że noszenie obuwia i chodzenie będą niemożliwe, a paluch zesztywnieje całkiem (dojdzie do tzw. zamrożenia stawu).

Przyczyny hallux rigidus

Paluch sztywny może przytrafić się każdemu, ale najczęściej jest to przypadłość dotykająca osoby, których stopy są nietypowo uformowane, co przekłada się na nieprawidłową biomechanikę układu kostno-stawowo-mięśniowego w stopie. Skłonność do tego schorzenia stóp może być też warunkowana genetycznie i przekazywana z pokolenia na pokolenie – nieco częściej dotyka przedstawicielki płci pięknej i osoby starsze. Hallux rigidus może też – choć rzadko – manifestować się poniżej 20. r.ż.

Do rozwoju palucha sztywnego mogą przyczynić się urazy stóp (szczególnie nakładające się na siebie w jednym miejscu i w krótkim czasie mikrouszkodzenia), a także nadmierne obciążenie palucha i sąsiadujących z nim stawów podczas wykonywania czynności codziennych lub zawodowych, takich jak stanie czy przykucanie.

Paluch sztywny może być też skutkiem procesu chorobowego toczącego się w stawie MTP I, w wyniku którego doszło do lokalnego uszkodzenia chrząstki, lub może być konsekwencją choroby ogólnej o charakterze zapalnym, np. dny moczanowej, czy lokalnej dysfunkcji – przykurczu mięśnia brzuchatego łydki.

Niewątpliwie na rozwój tego schorzenia ma też wpływ nadmierna masa ciała, ponieważ prowadzi do przeciążenia stawu MTP I, jak również noszenie niefizjologicznego, krótkiego, źle dopasowanego obuwia.

Paluch sztywny – trafna diagnoza to mniej kłopotów

Paluch sztywny powinien być leczony już na etapie pierwszych objawów, które wywołuje. Jeśli tak się nie stanie, stan zwyrodnieniowy stawu będzie się pogłębiał i utrwalał.

Konieczne jest prawidłowe zdefiniowanie, czy dolegliwości są skutkiem rozwoju zmian o charakterze palucha koślawego, czy też jednak ma się do czynienia z paluchem sztywnym albo inną jednostką chorobową dającą podobne symptomy. Hallux rigidus może bowiem występować także u osób, które chorują m.in. na cukrzycę. Schorzenie to nie jest jednak przyczyną zmian zwyrodnieniowych w stawie MTP I.

Zastosowanie dokładnej, nowoczesnej diagnostyki laboratoryjnej znacząco podnosi prawdopodobieństwo dokładnego rozpoznania – co jest b. ważne, gdyż z badań wynika, że nie zawsze stopień odczuwanego bólu jest adekwatny do rzeczywistej skali zniszczeń spowodowanych chorobą [1] stawu MTP I. Diagnostyka powinna objąć od razu obie stopy, gdyż z badania przeprowadzanego na grupie ponad 110 osób wynika, że choć zgłaszały one ból i dyskomfort tylko w jednej stopie, to proces chorobowy obejmował już obie [2].

Palucha sztywnego nie wolno lekceważyć – głównie przez wzgląd na postępujący charakter choroby oraz na fakt, że na problemy ze stawem MTP I najczęściej narzekają osoby mające ok. 43 lata, czyli będące w wieku, kiedy układ kostno-stawowy coraz częściej zaczyna niedomagać.

[1]https://journals.lww.com/jbjsjournal/Abstract/2003/11000/Hallux_Rigidus__Grading_and_Long_Term_Results_of.3.aspx

[2]https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/107110070302401002